علائم و درمان بیماری دمانس | همه چیز درباره زوال عقل

دمانس یک عبارت عمومی برای توصیف طیف وسیعی از اختلالات شناختی است. شایع ترین نوع بیماری دمانس، آلزایمر است که 60 الی 80 درصد انواع دمانس را شامل می شود. با اینکه برخی از علایم دمانس با علایم ناشی از فرآیند پیری شباهت دارد اما این دو یکی نیستند. از این رو مراجعه جهت تشخیص و افتراق به موقع امر بسیار مهمی است که در این مقاله سعی شده به آن پرداخته شود. تشخیص به موقع سبب اقدامات درمانی زود هنگام می شود که می تواند در دراز مدت از  تبعات ناشی از بیماری بکاهد. همین طور در افرادی که سابقه فامیلی این بیماری را دارند ضروری است که جهت چکاپ و اقدامات پیشگیرانه هوشیار باشند. از این رو ارزیابی های نوروسایکولوژی و بررسی کارکردهای شناختی در کنار معاینات بالینی بیماران نورولوژی اهمیتی دو چندان پیدا می کند. کیفیت زندگی بیماران دمانس نیز مسئله مهم دیگری است که به دلیل افت کارکردهای ذهنی و استقلال فرد به شدت آسیب می بیند.  بنابراین بهره گرفتن از رویکردهای توانبخشی شناختی به عنوان رویکردی جدید در درمان این بیماری اهمیت دارد.

اصطلاح توانبخشی شناختی

اصطلاح توانبخشی شناختی به طیف وسیعی از روش های درمانی گفته می شود که توسط متخصصین مختلف توانبخشی ارائه و اجرا می شود و هدف آن بازگرداندن توانایی های از دست رفته  فرد می باشد. همینطور تغییر سبک زندگی و عادت های قبلی فرد که سبب بروز بیماری شده است نیز از دیگر مواردی است که در توانبخشی شناختی مورد توجه قرار می گیرد. در مواردی که میزان آسیب شدید باشد نیز با ارائه راهکارهای جبرانی، به کاهش عوارض آسیب، جبران ناتوانایی ها و تطابق فرد با محیط  می پردازد.

اختلالات دمانس

به کلیه علایم ناشی ازافت ذهنی و  شناختی  مغز دمانس گفته می شود. تمرکز، حافظه، زبان، حل مسئله و کارکردهای اجرایی از نمونه های کارکرد شناختی هستند. دمانس یا زوال عقل یک عبارت عمومی برای توصیف انواع مختلفی از زوال شناختی است  که بسته به شدت علایم  می تواند در کارکردهای روزانه و استقلال فرد اختلال ایجاد  کند. این بیماری در اثر تغییر در ساختار مغز ایجاد می شود و علاوه بر مشکلات تفکر، می تواند رفتار، احساسات و ارتباطات فرد را دستخوش تغییر کند. به عبارت دیگر فردی که دچار دمانس است، با آنچه که قبلا بوده و انجام می داده است فرق می کند. چرا که مشکلات حافظه نه تنها در عملکرد روزانه فرد تغییر ایجاد می کند بلکه سبب می شود فرد خاطرات گذشته و گاها هویتی را نیز که داشته است را فراموش کند. در نتیجه  فرد مبتلا به دمانس مفهوم “خود” را فراموش می کند و  بدیهی است که در سطوح پیشرفته  قادر به شناسایی اعضای خانواده خود نباشد.

شایع ترین نوع بیماری دمانس

شایع ترین نوع دمانس ، بیماری آلزایمر است که 60 الی 80 درصد انواع دمانس را شامل می شود. اگرچه با بالا رفتن سن، احتمال ابتلا به دمانس افزایش می یابد اما این بیماری جزئی از فرآیند طبیعی پیری محسوب نمی شود. بنابراین هر گونه علامت فراموشی که در سنین سالمندی بروز پیدا می کند ناشی از دمانس نیست. اختلالات شناختی خفیف ، مانند ضعیف شدن حافظه کوتاه مدت، می تواند به شکل بخش طبیعی از روند پیری رخ دهد. بنابراین ضروری است که بعد از مشاهده این علایم به متخصص مراجعه کنیم تا تفاوت این دو از هم مشخص شود.

دمانس انواع  مختلفی دارد که به طور مختصر دمانس عروقی[1]، دمانس با توده های لوی[2]، آلزهایمر، دمانس ناشی از بیماری های هانتینگتون و پارکینسون و دمانس قشر پیشانی[3] اشاره کرد.

بسته به نوع دمانس و شدت پیشرفت بیماری علایم مختلفی در بیماران مشاهده می شود. اغلب علایم دمانس ناشی از مشکلات حافظه است و بیمار فقط به برخی از مشکلات خود آگاه است. بنابراین صحت وجود سایر علامت ها را باید از اطرافیان جویا شد و از طریق معاینه بالینی مشاهده کرد. برخی از این علایم عبارت اند از:

علایم بیماری دمانس

1. ضعف حافظه کوتاه مدت (فرد مکررا سوال می پرسد، حرف هایی را که زده مجددا تکرار می کند و وسایلش را گم می کند)
2. مشکل در انجام اموری که نیازمند توالی خاصی هستند مثل غذا پختن
3. مشکلات ارتباطی ( اسامی به راحتی فراموش می شوند و مثل قبل نمی تواند جمله بندی کنند، از واژه ها در جای غلط استفاده می کنند)
4. گم گشتگی ( اگر به تنهایی بیرون بروند گم می شوند و خیابان هایی را که قبلا بلد بوده است را نمی شناسند)
5. تغییرات خلقی و شخصیتی (بدبین می شوند یا ترس های جدید پیدا می کنند)
6. مشکلات محاسباتی و مفاهیم انتزاعی ( در استفاده از پول دچار مشکل می شود)
7. کاهش انگیزه و شوق (از انجام کارهای قبلی لذت نمی برد)

تشخیص درست و زود هنگام بیماری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و می تواند برای فرد و خانواده بیمار مفید باشد چرا که نه تنها اقدامات لازم برای پیشگیری یا درمان بیماری صورت می گیرد  بلکه سبب ارتقای کیفیت زندگی بیمار شده و تا جای ممکن استقلال وعملکرد روزانه فرد را حفظ می کند.

[1] Vascular dementia

[2] Lewy body dementia

[3] Frontotemporal dementia